Shire Yuusuf Axmed(ina yuusuf yeey) oo ku magac dheeraa Shire
quube,waxaa uu ahaa gabyaa ka mida foolaadda abwaanada
Soomaaliyeed.waxa uu ahaa abwaan gaaso-baxay,gole-ka fuul aad mooddo
in gabaygu afka ka saarsaaranyahaygaranuuge
kara.Waxa uu tiriyay gabayo noolaa aad uculustahay.Nasiib darro!
suugaantiisii badankeedii waa luntay
laga hayana goos goos bay ubadanyihiin.
Aan dhawr gabay kasoo qaadano suugaantiisii.
1.Gabaygii wayga garanuug
Waxaa layiri xilligii dawladii kacaanku jirtay baa nin la oran jiray
Bulxan warsame Awdoon gabar uu dhalay waxaa xamar ku guursaday nin
reer Shiikh madhibaa.Odaygii xamar buu aaday.Ninkii buu ku yiri iifur
gabadhayda,laakiin kacaanku waa tuu qabiilka aasaye odaygii jeelkaa la
dhigay.Muddo hadduu xirnaa waa lasoo daayay odaygii waxaa lagu yiri:
“Mar danbe lagaama maqli karo warkaas”.Bulxan baadiyihii buu isaga
laabtay.Shire yuusuf oo ka xumaaday dawladda kacaanku siday yeeshay
gabaygaan buu tiriyay,Wuxuuna yiri:
Geeraarka iyo maansadiyo,giibta iyo jiibta
Haddaan gabaygu qodobkiisa wadan,wayga garanuuge
Ninkii guniyo naagtii gurracan, wayga garanuuge
wadaad kii gar eexaad naqaa,wayga garanuuge
Boqorkii guddoon baas ridaa,wayga garanuuge
Waayeelkii gabooboo gefaa,wayga garanuuge
Naagahaa gondada qaawiyay,iyo gaadadiyo laabta
Oo gaariyaashiyo ku jira,gurada baabuurka
Oo giniga loo tuurayaa,wayga garanuuge
Garoobkii rag hore soo eryoo,gegida loo cayrshay
Goortay magaalada gashay,gogol casaysaaye
Googarad xariiriyo maryay,idinku gaadaaye
Gaddeedii horeetay rabtaa,garanna maysaane
Garfaannada is dhay dhayahayaa, wayga garanuuge
Garabweyn gu’geedii batoo,guudka ka idlaaday
Oo naasihii golosh noqdeen,amase gawriidha
Gabaw Laguma naco gabar goboo,guurku waa calafe
Haddayse gaari tahay uumiyuhu,gelin ma daayeene
Waxba yay gungume xoogle iyo,geesi iidhaline
Guumays gayaankeedii nacay, wayga garanuuge
Naagtii galaayuus yaqaan,amase guuguule
Oo aad galaw aroortii ciyiyo,sida gallayr moodo
Oo aan edebtu waa gobonimee, gaabsan,hadalkeeda
Gasi iyo cabeeb kama tagtoo,wayga garanuuge
Naagaha middii gaabanoo,gilicsanoo foolxun
Garruun iyo midddaad labada law,gumar sideed mooddo
Tay luguhu soo godanyihiin wayga garanuuge
Garba dheerta sida wiil golxale,golongol liicaysa
Oo aan garaariyo lahayn,gacamo laalaada
Gosheedaba middaan xiran aqoon,wayga garanuuge
Naagtii sidii geel cayilay,garabku weynaaday
Oo farawgu gaaddada ebyoo, cududu giig beeshay
Gaaleebalaydaas qurmoon,wayga garanuuge
Gaagaabta xoolaysatiyo,gumaha tii dhaaftay
Haddii ay gumeerradu kacdoo,laysu gacan qaado
Ama gammuunadu dhacaan,garagal weeyaane
Gonda noqoyay wiil reer abtigi,geela raacsadaye
Gabdhaheedu waa magangalyoo,wayga garanuuge
Garta Eebbahay iyo sharciga,gaal manaqahayne
Ninkastaaba guusha ha watee,lama gudboonayne
Gadahay casrigu soo rogeen,baanan garanayne
Alleelahay gunaashkay wadeen,gocondho weeyaane
Wax la yiri dadkii ways gayaa,gaaliyo islaame
Gabdhihii qurayshtaa bidduhu, gogol la jiifaaye
Gaalshire haddii la idhigoo,lay ganaaxaayo
Kuwaan horaba loo guursan jirin wayga garanuuge.
2.Gabaygii Godob-yar
Alle ha raxmee Shire waxa uu dagi jiray hawdka degmada Buurtinle gaar
ahaan tuulada Magaclay.Reer miyi buu ahaa sida Soomaalidu
ubadantahayba.Dhulka la yiraahdo Ciidda iyo kan Cadduun ee Gaalkacyo
bariga ka xigaba midna ma uu jeclayn.
Alle ha unaxariistee nin la oran jiray Diiriye mulaaq baa sheeko
matalaada ciid nacas ka sameeyay.sheekadaas dacaayad bay ahayd
haseyeeshee,waxay muujinasay sida ciidku ahaa marka hawdka la fiirsho.
Arrinta aan kor uga hadal nay isagoo ka gabyaya Shire wuxuu yiri:
Dalka meeshaad barataaba,waa dahab sidiisiiye
Dusha Eerago iyo rag baa,dagaya maygaage
Aniguna dohdaa shilinta laan,deeq ka sugayaaye
Waxaa Daayinkay igu ogyahay, Dawdii Magacleeye
Hayeeshee dalkii kala bartoo,daafta soo maraye
Dameerka iyo Bacadley fakhriga,daris wadaagaane
Kama dago dushaa jiica liyo,dalaq yadeedaase
Waxay awrtu iigu doodantahay,dooxadaa Godobe
Docda bari haddaa ugu kacdana,daakhil kula aadye
Daran geelu kama gaaro iyo,ceel dihnaan badane
Inay meeshu dagal gaajo yahay,Diiriyaba sheegye
Aniguna wuxuu uga durkaan,kaga digtoonaane
Haddii aan dakano iga kaxayn, dacalladaas hawdka
Ama aan daruuraha gu’giyo,dayrtu iga eexan
Damci maayo ciid nacas inaan,dib ugu guuraaye
Dahabse weeye meeshii tolkaa,daarku leeyahaye
Anigu mooye soo daawashiyo,waxaan ka doontaa.
______________________________
Xasaraddii way faaftay waxaa jiray gabay ‘Godib-yar loo sheeg’ la oran
jiray oo koox reer magacley ah tiriyeen.Kooxdaasi shirey ka dabo
shaqayn jireen oo Intay gabay isku duwaan bay faafin jireen si loo
moodo in uu shire tirshay.
gabaygan hoose wuxuu la xiriiraa kan kore. sheekadii Diiriye way
baahday,gabaygii Godobyar loo sheeg na isna meel walba waa looga
sheekaystay.Maalin baa Shire AHUN wuxuu tagay tuulada Godob-yar.Nin
baa ku yiri “waxaa tahay eeygii saddexda tuulo qurmiyay”,isagoo ula
jeeda Balli-dacar ,Qoriley iyo Godob-yar.
Abwaan ku wuxuu gabayga ku sheegay in wixii dhacay hadday tahay
colaad,baraago burburin,abaar,iyo ceebaha tuulada lagu sheegayba uusan
samayn sababna u ahayn.
Wuxuu yiri:
Allahayoo maxaan galabsadoo,laygu goob juciyay?
Gashigii horoo jiray miyaan,guuto badan laayay?
Gargar laygu qaybsaday miyaan,gooshki bixin waayay?
Ma anigaa gabbaday idinka oo, cadaw garaacaaya?
Guryihiina ma anigaa galoo, garacyo uureeyay?
Ma ganboolay oday leeyahaan,gelin usoo doontay?
Maxaa lay gurrayn maanigaa,gdobyar ceebeeyay?
Mise wixii geyiga Soo Maraan,galawgu sheegaynin?
Gu’gii fiicni soo gaxandha iyo,garac ma reebaayo?
Soo garabcad kuma beeri karo,geelu xeradiisa?
Garta xiranta gaaliyo Islaam,Soo la gurin maayo?
Maynagaa geyiba wada dagnoo,goobba wada joogna?
Ma geel baa isugu keen jiriyo, guuya iyo xoolo?
Maxaa lay gurrayn ma anigaa,Godobyar ceebeeyay?
Mise wixii geyiga Soo Maraan, galawgu sheegaynin?
Galaayuuska ma anigaa diroo,Gaalkacyaw yeeray?
Ma anigaa gubniga Soo tumiyo, guutadiyo fooska?
ma anigaa gumeerrada dalboo,goondharrada keenay?
Salaad ma anigaa gabawaroo,gonof yadaw qaaday?
Ma anaa gisaasac ugu daray,nimaan surkii gooyo?
Ma anigaa garraray xoolihii, gacalku miineeyay?
Gacmahayga ma anaa biyaha,ugu galaameeyay?
Ma gurbood yar baan ahay,intaan godobta xiisyanin?
Maxaa layg gurrayn ma anigaa, Godobyar ceebeeyay?
Mise wixii geyiga soo Maraan,galawgu sheegaynin?
3.Waa ka garataa
Gabaygan ujeedkiisa weli maana helin, waa gabay qiimahiisu Aad
usarreeyo.Wuxuu yiri Shire Yuusuf:
Nin hadduu gabooboo cirradu,gooshka ka caddaato
Garka iyo haddii shaarubkiyo, madaxu giiryeesho
Gadoobkiyo arwaaxiyo hadday,soo gotaan dhabarku
Geeddiga ma gaaroo rataa,loo gurguriyaaye
Gafla inuu urooriyo inuu,gaabshay socodkiisa
Gudubkuu tallaabada udhigo,baa ka garataa
Haddii reer ku goor gaaban dago,amase soo guuro
Gol bannaan haddii lagu furiyo guri la oodaayo
Wax ma goyso gudintii afyari,geed haddaa jarine
Hadba siday garaacdeedu tahay,baa ka garataa
Goonbaarta waa lagu yaqaan,gununuc shaydaane
Adigoo waxba ugaysan bay,Caro is guuftaaye
Sida geela hawdoo kalay,gaatir leedahay
Go’yaasheeda jeermiga ku yaal,baa ka garataa
Gabdhihii la garanwaayayoo,guudad laga waaye
Garoob middii Inan ahayd,gaafku wada laacye
Masar gini dhan laga soo baxshay,gibilka saareene
Goortii aroos loo gingimoo,aqalka loo geeyo
Gaari wada suu umaro,baa ka garataa
Alla gawracyoow muudalkii,gurani waa liide
Gafuur buurka kama maarmi karo,gocor wax haystaaye
Maantii guddoon lagu heluu,gees ucararaaye
Gargarkii ku qaybana xumaa, lagaaga gooyaaye
Gobta uma miciiniyo Intay,gacal wadaagaane
Gabbalse dumay hadduu kugu qabsado,guriga reerkiisa
Inkastuu isgaalgaalliyoo,gacanta kuu dhiibo
Gaajiyo harraad inuusan bi’in,baa ka garataa
Ma gidaado deeqsigu martidu,goor kastay timide
Gogoshiyo dabkiyo xaabaduu,gaban uqaybshaaye
Intaan maalku soo galin qaxwuu,idinku gaadaaye
Gool kuu qalyaa iyo irmaan,kuugu godol yaaba
Golna inuusan kaa seexanayn,baa ka garataa
Nin haddii garaad laga dhigtoo,gibilka loo waabo
Go’yaashiisa caanaha haddaad,galax ku iidaanto
Gammaankii fardood iyo haddaad,geenyo soo badadho
Galool mayraxdiis iyo haddaad,gumar ku xeegayso
Gu’yaal baa la fiirine haddaad,gunidid xaalkiisa
Garta inuu la leexdiyo inuu,gole ka toolmoono
Guddoonkiisu meeshuu maro,baa ka garataa
Hadday baqali neef gaaddo weyn,murama gaarsiiso
Wax gammaanku daaqaba haddii,guluf lasoo sheego
Goortay farduhu gaalibaan,baa ka garataa
Gaarida anoon caayahayn,godob na saaraynin
Gaadiidka iyo xoolihiyo,guutadiyo maqasha
Giddigiiba reerkoo dhan bay,gacan ku haysaaye
Gogoshay dhigtaayo haddana, cago dhaq gaysaaye
Gasabkay umaamuli lahayd,baa ka garataa.
Waxaa jira hal-xiraalayaal uu shire leeyahay soomaaliduna isticmaasho
laakiin, aysan u aqoon in uu iska leeyahay.
Waxaa la oran karaa waa kuwa nin furi karaa yaryahay,waxaa kaaga sii
daran kuwo allifaadooda loo fekeray maahayne markii laysu tirinayay
madal dad boqol ku dhaw joogaan bay ahayd.Shire yuusuf intii la
waydiiyay waa wada furay isagaana maantaa guusha qaatay.Ganbo-wilif
laftiisu gabyaa maaciya buu ahaa oo aad umiisaan culus maantaasna
inyar maahee xujooyinkii shire waa uu gartay intuna waa inta looga
guulaystay.
Hal-xiraalayaasha waxay is dhaafsadeen nin ay sannado isku gabyayeen
oo Ganbo-wilif la oran jiray.waxaa ka mida:
1.Wax guduudan oo geelu dayo, uu ka wada goojo
Haddaa garato geesaa tahoo,gabayga kuu daayay
Haddii kalase giiryaalahoow,gaabso hadalkaaga
Nin gaboobay oo aan gudnayn,Oo garku caddaaday
Oo xilo ku gawriirsadoo ceebi,wali gaarin
Haddaa garato geesaa taboo,gabayga kuu daayay
Haddii kalase giiryaalahoow, gaabso hadalkaaga
Biyahoo gubtaan yoonaya,oo god qodanaaya
Qoraxdoo hallay guba lehoo,garab ka taahaysa
Ama geeridii oo wixii go’ay,u ooyaysa
Haddaa garato geesaa tahoo, gabayga kuu daayay
Haddii kalase giiryaalahoow, gaabso hadalkaaga
2.Wax qafilan qorrax maalin iyo,qabaw habeenkii ah
Haddaa gabay nin qaaliya ku tahay,qaafka ka hikaadi
Haddii kalase iga quusataye,qarafso raadkayga
Gudcur qama habeen qaarka tagay, quuyo kala oodmay
Nimay labada dhegood qamtahay,cidina qaadaynin
Oo kobtuu markaa qaban lahaa,qunu abbaaraaya
Haddaa gabay Nin qaaliya ku tahay, qaafka ka hikaadi
Haddii kalase iga quusataye,qarafso raadkayaga.
4.Dig dheh
Gabaygaan waa kala lunsanyahay intaas yar baana ka hayaa.wuxuu ku
aadanaa maantii Geel-woojis isaga iyo Ganbo-wilif laysugu keenay,saad
ka aragtaan waa gooddi.Wuxuu yiri:
Dig dheh oo dinnaah yayn dhahoo,dininigtaydii dhe
Gabaygayga lacag daadsan iyo,diirka ganiyaad dhe
Dukaan shaaba daas lacag iyo,doollar iyo foos dhe
Dakad layska fuuliyo furda aan,laysku diidayn dhe
Dul maraale duud la harsadiyo,damallo waaweyn dhe
Dawaarkii harqaankiyo maryaha,wada dul saarnaa dhe
Dayuuradaha samadaa Maroo,daalin waligood dhe
Maraakiib dawaaftiyo xamuul,soo dig yiri xeeb dhe
Dabaylaha xagaagii dhiciyo,bad iyo duufaan dhe
Waxba yaanan maansada dildilin,dirito weeyaane
Dudunkeedu meeshuu ku dhacaan,diirka ka caddayne
Doofaar ma galo ceel hadduu dawlis dheeryahaye
Meeshii buq iyo daran leh buu,daraygu xaabaaye
Duqsi caano waysagaa dhacaa,waw dabaal melege
Sida deeradii goorta aan,dabada kaa cayrsho
Duubiyada markaan kaa jabshaad,iga durkaysaaye
Inta kalase daar daaro waa,dininigtaadiiye
F.g gabayada uu leeyahay Alle ha u raxmee abwaan Shire Yuusuf ma aha
kuwa kooban,hadda qaar ka haysid maalin kasta waxaa maqlasaa mid kale
oo la marinayo.
W/Q:Cabdullaahi Shire Yuusuf
Pingback: Gabaygii wayga garanuug : Waxaa Tiriyay Shire Yuusuf Axmed(ina yuusuf yeey) - Daily Somalia Report